بنتونیت خاک رس از نظر ساختار شیمیایی ، با عناصر فلزی همچون سدیم ، کلسیم ، آلومینیوم ، منیزیم و پتاسیم پیوند دارد. وجود هر یک از این یون های فلزی در ساختار بنتونیت سبب ایجاد خواص مختلفی می گردد. دسته بندی انواع بنتونیت نیز بر اساس وجود همین عناصر انجام می شود. این عناصر بر خواص شیمیایی و فیزیکی بنتونیت نظیر رنگ و کاربرد های آن تاثیر گذر است. بیشتر بنتونیت موجود در طبیعت با یون های سدیمی یا کلسیمی ترکیب شده است بنابراین آن را بنتونیت سدیمی یا بنتونیت کلسیمی می نامند.
بنتونیت از نظر زمین شناسی در دسته خاک رس قرار می گیرد. خاک رس دارای هفت گونه مختلف است که بنتونیت خاک رس یکی از مهم ترین آن ها محسوب می شود. وجود سدیم یا کلسیم در ترکیب با بنتونیت بیش از آن که موجب تغییرات ظاهری آن شود ، سبب تغییرات شیمیایی در آن می گردد. مشخصه اصلی بنتونیت سدیمی که با نام های بنتونیت سدیم دار یا بنتونیت سدیک هم شهرت دارد ، جذب آب بسیار زیاد و تورم پذیری می باشد به طوری که قادر است به اندازه پانزده برابر حجم خشک خود حجیم شود. بنتونیت سدیمی یک سیلانت و پوشش دهنده بسیار ماثر است.
از طرف دیگر ، بنتونیت کلسیم دار بسیار کمتر از بنتونیت سدیم دار ، آب جذب نموده و در عوض به خوبی قادر به جذب یون ها و چربی می باشد. بنتونیت کلسیم دار به خاطر خاصیت سم زدایی ویژه ای که دارد در مصارف بهداشتی و آرایشی کاربرد دارد.
بنتونیت خاک رس موارد مصرف بسیار گسترده ای دارد. این ماده از گذشته های دور در ایران و دیگر کشور های جهان مورد استفاده قرار می گرفته است. بنتونیت سدیمی بیشتر در مصارف ساخت و ساز کاربرد دارد. این ماده از جمله ارکان مهم گل حفاری در صنعت استخراج نفت و گاز محسوب می شود. بنتونیت سدیم دار با استاندارد های OCMA و API به عنوان تثبیت کننده دیواره های چاه ، خنک کننده ابزار های حفاری و خارج کننده سرباره مصرف می شود.
در ساختمان سازی ، حفر کانال های افقی و عمودی و تهیه برخی انواع ملات و بلوک از بنتونیت سدیم دار بعنوان یک تقویت کننده قوی استفاده می کنند. بنتونیت سدیمی با جذب آب بالا به دلیل خاصیت بایندری و نابود کنندگی توکسین ها ، برای تولید خوراک گرانول و پلت شده دام و طیور کاربرد دارد.
بنتونیت کلسیم دار به دلیل خاصیت جذب سموم ، با جیره غذایی دام و طیور ترکیب شده و از خوراک دام در مقابل آلودگی به عواملی بیماری زا جلوگیری می نماید. کاربرد اصلی بنتونیت کلسیمی در موارد آرایشی ، درمانی و پاکسازی پوست بدن است. بنتونیت خاک رس که یک خاک جاذب در کشاورزی است به عنوان یک ماده نگهدارنده آب عمل کرده و به خصوص در مناطق خشک و کم آب مصرف می شود.
در مجموع ، بنتونیت خاک رس چه به صورت بنتونیت کلسیمی یا بنتونیت سدیمی ، یک ماده معدنی پر مصرف است که در صنایع گوناگون با استادارد های مختلف کاربرد دارد. میزان جذب آب و یون ، ییلد ، عدد تورم پذیری ، رنگ و برخی ویژگی های دیگر در نوع کاربرد بنتونیت ماثر است.